اصفهان ڇڏي سنڌ سان ناتو جوڙيندڙ بيگم ڀٽو!
ذوالفقار قادري
23 مارچ 1929ع ۾ ايران جي شهر اصفهان ۾  جنم وٺندڙ نصرت اصفهاني جو پيءُ مرزا محمد عراقي شهر نجف اشرف ۾ ڄائو هو. مرزا محمد بنيادي طور هڪ واپاري هو، هو جڏهن هندستان گهمڻ سانگي آيو ته بمبئي کيس ڏاڍو وڻيو ۽ پوءِ بمبئي ۾ ئي ”بغداد سوپ“ جي نالي سان صابڻ جو ڪارخانو کوليائين. بيگم نصرت ڀٽو پنهنجي ابتدائي تعليم بمبئي ۾ ورتي ۽ اتان سينيئر ڪيمبرج پاس ڪيائين ۽ بيگم نصرت ڀٽو ڪاليج ۾ ئي بنيادي فوجي تربيت به حاصل ڪئي. نصرت اصفهاني جا اهي ڏينهن يادگار هئا، جڏهن هوءَ پنهنجي ڀاڻيجي فخري بيگم سان گڏ بمبئي ڀرسان تفريحي مقام کنڊالا ۽ لوڻا وارا گهمڻ ويندي هئي. انهن ئي ڏينهن ۾ سنڌ جي روايتي ڀٽو جاگيردارن مان سر شاهنواز ڀٽو جي فيملي به بمبئي ۾ رهندي هئي. ٻارنهن سالن جي نصرت اصفهاني ۽ فخري کنڊالا جي هڪ پارڪ ۾ گهميا پئي ته ان تفريح گاهه ۾ کين منور الاسلام نالي ڇوڪري پنهنجي ڀاءُ ذلفي ڀٽو سان گڏ ملي. منور اسلام کيس ٻڌايو ته هو سنڌ جي لاڙڪاڻي جا ڀٽوز آهن، پوءِ هي ٽئي ڇوڪريون نصرت، فخري ۽ منور پاڻ ۾ سهيليون بڻجي ويون.
ڪجهه عرصي بعد مرزا محمد بمبئي مان ڪراچي لڏي آيو، انهن ڏينهن ۾ منور اسلام جي شادي هئي ۽ هن پنهنجي سهيلي نصرت کي وليمي جو سڏ ڏنو هو. نصرت جڏهن هڪ بينڪ جي لاڪر مان پنهنجا زيور کڻڻ وئي، تڏهن ذلفي ڀٽو پنهنجي ماءُ خورشيد سان بينڪ ۾ بيٺو هو، نصرت کيس ڪو نه سڃاتو، پر خورشيد کيس ٻڌايو ته هي منهنجو پٽ ذلفي آهي، آمريڪا ۾ پڙهي ٿو. منور جي شادي کان پوءِ هو آمريڪا هليو ويو. هن جي داخلا جڏهن آڪسفورڊ ۾ ٿي، ان کان پوءِ بيگم نصرت ۽ ذلفيءَ ۾ رابطن جو سلسلو وڌندو ويو ۽ آخر باضابطه رشتو موڪليو ويو. جڏهن خبر پئي ته ذلفي اڳ به شادي شده آهي ته نصرت ڊڄي ويئي، پر ذلفي نصرت جو پيڇو نه ڇڏيو، آخر زلفي نصرت کي راضي ڪري ورتو ۽ 1951ع ۾ ٻئي ڄڻا هميشه لاءِ هڪ رشتي ۾ جڙي ويا.
بيگم نصرت ڀٽو جڏهن پهريون دفعو موهن جي دڙي جي مٽي تي لاڙڪاڻي پهتي ته هن روايتي ڀٽوز جي رسمن ۽ ريتن جو خيال رکندي برقعو پاتو، پر ذوالفقار علي ڀٽو کيس اها لبرٽي ڏني ته جيڪڏهن هوءَ نه چاهي ته برقعو ڀلي نه پائي. بيگم نصرت ڀٽو کي خبر هئي ته ڀٽو سنڌ جا روايتي جاگيردار آهن، کيس سندس سس خورشيد بيگم جا ڪشالا به ياد هئا. خورشيد جيڪا هڪ غريب گهراڻي جي هئي، پر سنڌ جي سر شاهنواز ڀٽو کيس پنهنجي راڻي بڻائي محلن ۾ رهايو. خورشيد ڏاڍا وس ڪيا هئا، پر ڀٽوز جي روايتي نوابن ڪڏهن دل سان قبول نه ڪيو. نصرت اصفهاني به ڌاري هئي، کيس پنهنجي سس جي ڪشالن جي خبر هئي، هن نه صرف ڀٽوز جي ريتن، رسمن ۽ رواجن کي قبول ڪيو، پر سنڌ جي تهذيب ۾ پاڻ کي ضم ڪري ڇڏيو. نصرت ڀٽو روايتي ڀٽوز سان پنهنجائپ وارا رستا رکيا، پر کيس به پنهنجي سس جيان روايتي ڀٽو جاگيردارن قبول نه ڪيو. بيگم نصرت ڀٽو کي خبر هئي ته هو ذلفي ڀٽو جي ٻي گهرواري آهي، هن ذوالفقار علي ڀٽو جي پهرين گهر واري شيرين امير بيگم ڀٽو جو هميشه وڏي ڀيڻ جيان احترام ڪيو. هوءَ پنهنجي مڙس جي ٻانهن ٻيلي ٿي
بيٺي. بينظير، مرتضيٰ، شاهنواز ۽ صنم جهڙن ٻارڙن کي جنم ڏيندڙ نصرت ڀٽو کي ساڙ کائيندڙ ماڻهو چوندا هئا ته ذلفي ڀٽو جو ته ايران جي شهنشاهه رضا شاهه پهلوي جي ڀيڻ فرح ۽ بنگالي حسينه حسنه شيخ سان واسطا آهن. پر نصرت هميشه کلي ڳالهه ٽاري ڇڏيندي هئي. ذوالفقار علي ڀٽو جي وڪالت کان ويندي اسڪندر مرزا جي وقت اقتداري ايوانن ۾ داخل ٿيڻ ۾ به نصرت جو وڏو هٿ رهيو. اسڪند مرزا جي زال ناهيد ايرانڻ هئي، نواب احمد خان ڀٽو جي دعوت ۾ اسڪندر مرزا نوجوان ذلفي کان ڏاڍو متاثر ٿيو. ڀٽي جي نفاست ۽ انگريزي ناهيد کي موهي وڌو. آخر ڀٽو اسڪندر مرزا ڪابينا ۾ وزير بڻجي ويو. اڳتي هلي ايوبي دور ۾ جڏهن ذوالفقار علي ڀٽو احتجاجي تحريڪ هلائي نظربند ٿيو ته بيگم نصرت ڀٽو نه صرف ٻارڙن کي سنڀاليو، پر ڀٽو صاحب جي ٻانهن ٻيلي ٿي بيهي رهي. ڀٽو جڏهن ملڪ جو سربراهه بڻيو ته خاتون اول هئڻ باوجود بيگم نصرت ڀٽو مسڪينن جي ڀر جهلي ٿي بيٺي رهي. 1977ع ۾ ايشيا جي ماڊل ڊڪٽيٽر جنرل ضياءَ جي مارشل لا وارن ڏهاڙن ۾ بيگم نصرت ڀٽو نه صرف مارشل لا کي للڪاريو، پر پاڪستان پيپلز پارٽي کي به سنڀاليو.
نوجوان ڌيءَ بينظير ڀٽو سان گڏ قذافي اسٽيڊيم ۾ ضياءَ مارشل لا جا ڏنڊا کائيندڙ بيگم نصرت ڀٽو رت ۾ لهو لهان هئڻ باوجود حوصلو نه هاريو. آخرڪار ذوالفقار علي ڀٽو کي شهيد ڪيو ويو، پر بيگم نصرت ڀٽو قوم جي ماءُ جا فرض نڀائيندي رهي. بيگم نصرت ڀٽو مڙس جي شهادت بعد نوجوان پٽ شاهنواز ڀٽو جو صدمو سٺو، پر حوصلو نه هاريو. هن پنهنجي پٽ مير مرتضيٰ ڀٽو جي اليڪشن ورڪ ۾ جهر جهنگ وڃي آخر کيس کٽرايو ۽ جلاوطن مير مرتضيٰ ڀٽو واپس وطن وريو. بيگم نصرت ڀٽو ڏاڍي خوش هئي ته اوچتو 20 سيپٽمبر 1996ع تي مير مرتضيٰ ڀٽو شهيد ڪيو ويو. کيس مير مرتضيٰ ڀٽو جي صدمي جهوري وڌو، محترمه بينظير ڀٽو کيس دبئي واري گهر ۾ وڃي رهايو، پر بيگم نصرت ڀٽو جنهن علالت جو شڪار ٿي ان مان نه نڪري سگهي.
چوڻ وارا چون ٿا ته کيس آخر تائين محترمه بينظير ڀٽو جي شهادت جي به خبر نه هئي. بيگم نصرت ڀٽو جا اهي ڏينهن آئون ڪيئن ٿو وساري سگهان، جڏهن هو هر سال منهنجي گهر قمبر ۾ مجلس ۾ شرڪت لاءِ منهنجي امڙ جي سڏ تي منهنجي گهر اچي هيٺ پٽ تي ويهي رهندي هئي. 82 ورهين ۾ هي فاني دنيا ڇڏي ويندڙ نصرت اصفهاني اڄ اسان درميان ناهي رهي، پر سنڌ جا ماڻهو کيس سدائين ياد رکندا.

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Young achievers

Courtesy:  Editorial AWAY from the negative publicity this country often receives is the heartening news that nine Pakistanis are on the annual ‘30 Under 30’ Forbes Asia list that showcases the achievements of young people who have come up with ground-breaking answers to global challenges. Be it poverty, lack of access to education and healthcare, improving women’s rights, or environmental change, Asia’s millennials are finding innovative and sustainable solutions. Spanning a region that contains 60pc of the world’s population, the Asia list, published on Tuesday, features 300 individuals from 24 countries. With 30 honorees in each of the 10 categories — the arts, technology, social entrepreneurship, healthcare, science, media, and more — these innovators are tackling issues of concern to their generation.
Read more

The Indus Water Treaty and the World Bank

Courtesy:- MALIK MUHAMMAD ASHRAF Pakistan and India have been involved in intractable discussions to resolve the dispute regarding construction of two hydro electric power plants namely Kishenganga and Ralte being built by the latter in violation of the provisions of the Indus Water Treaty. So in view of the stalemate on the issue Pakistan requested the World Bank which had brokered the accord and also assumed the role of guarantor of the Treaty, to  establish a court of Arbitration to resolve the differences between the two countries. India simultaneously requested the World Bank for the appointment of a neutral expert. The World Bank initially agreed to set up both the Arbitration Court and the appointment of the neutral expert. However in response to the Indian objection on two parallel processes which it maintained was not legally tenable, the World Bank decided to announce   a ‘pause’ and asking both the parties to resolve the issue through bilateral avenues.  Giving the r
Read more

Budget 2017-2018: an anodyne view

Courtesy:-   Malik Muhammad Ashraf Preparing a  budget  and selling it to the public, more so to political opponents, is an arduous undertaking even in the most affluent and developed countries, particularly when it comes to new tax proposals and measures aimed at keeping the corporate sector in good stead to spur economic growth. Besides generating much-needed revenue for the government, taxes also affect the people – changing their economic situation. This makes taxes an unpopular proposition. So every segment of the society tries to look at the  budget  from its own perspective and so there is always a mixed reaction on the  budget s presented by the governments. The exercise is even more excruciating in third world countries like Pakistan that are facing financial constraints. Therefore, not surprisingly the  budget  for 2017-18 presented by the PML-N government has also spurred a debate about who benefits and who loses as a result of it. The debate, however, lacks objectiv
Read more